Στην Ελλάδα ο τελευταίος σταθμός της πρώτης πανευρωπαϊκής αποστολής για τις ανθρώπινες επιπτώσεις στις θάλασσες 

Η πρώτη πανευρωπαϊκή αποστολή για τη μελέτη των ανθρώπινων επιπτώσεων στις θάλασσες και τις παράκτιες περιοχές με προηγμένα κινητά εργαστήρια και το φημισμένο ωκεανογραφικό σκάφος Tara κάνει εδώ και πάνω από έναν χρόνο δειγματοληψίες κατά μήκος της Βαλτικής, της Βόρειας Θάλασσας, της ακτογραμμής του Ατλαντικού και της Μεσογείου. Τελευταία στάση της είναι η Ελλάδα και δράσεις για τη γνωριμία του κοινού με τα εργαστήρια, το ωκεανογραφικό σκάφος και τα μυστικά των ωκεανών διοργανώνονται στην Αθήνα.

Η αποστολή TREC (Traversing European Coastlines, Διασχίζοντας Ευρωπαϊκές Ακτογραμμές) ξεκίνησε τον Απρίλιο του 2023 από τη Βαλτική. Διευθύνεται από το Ευρωπαϊκό Εργαστήριο Μοριακής Βιολογίας σε συνεργασία με το γαλλικό ερευνητικό ίδρυμα «Tara Ocean Foundation», την κοινοπραξία Tara OceanS και το Ευρωπαϊκό Κέντρο Θαλάσσιων Βιολογικών Πόρων. Συγκεντρώνει περισσότερες από 150 ερευνητικές ομάδες από περισσότερα από 70 ιδρύματα σε 21 ευρωπαϊκές χώρες και περιλαμβάνει επίσης τοπικούς εταίρους κατά τη διάρκεια της διαδρομής δειγματοληψίας, όπως το Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ).

Ο διευθυντής και πρόεδρος του ΔΣ του ΕΛΚΕΘΕ, Αντώνης Μαγουλάς, επισημαίνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι «μετά την επανάσταση των τεχνολογιών και ιδίως στον τομέα της αποκωδικοποίησης του DNA, μπορούμε να συλλέγουμε δεδομένα πιο γρήγορα και φθηνά από ό,τι προηγουμένως, αλλά πλέον επιβάλλεται συνεργασία σε επίπεδο κρατών και διεπιστημονική. Δεν είναι δυνατόν πλέον ένας φορέας ή ένα κράτος μόνο του να κάνει περιβαλλοντικές μελέτες στο βάθος και στην έκταση που χρειάζεται με βάση τις δυνατότητες που έχουμε σήμερα με τις νέες τεχνολογικές εξελίξεις. Ακριβώς σε αυτή τη γραμμή είναι το TREC, που προωθεί και τη διεπιστημονικότητα και την ευρεία γεωγραφική κλίμακα και τη συλλογή τεράστιου όγκου δεδομένων και αυτή είναι η σύγχρονη γραμμή στην οποία πρέπει να κινηθούν οι περιβαλλοντικές επιστήμες στις μέρες μας».

Ένα σημαντικό στοιχείο της συγκεκριμένης αποστολής είναι ότι κάνει τις παρακολουθήσεις στις μεταβολές βιοποικιλότητας «με το ίδιο πρωτόκολλο σε σχεδόν όλες τις ακτές της Ευρώπης. Επομένως μπορούν να συγκριθούν πιο εύκολα τα τοπικά δεδομένα από ό,τι στο παρελθόν. Αυτό είναι μια διαδικασία βαθμονόμησης και ομογενοποίησης των τρόπων δειγματοληψίας και ανάλυσης των δεδομένων πανευρωπαϊκά και υπάρχει η άποψη ότι με τα μέσα που έχουμε πλέον πρέπει να πάμε στη λεγόμενη “πλανητική βιολογία”, δηλαδή μια βιολογία που θα έχει ως αντικείμενο και σημείο αναφοράς τον πλανήτη πλέον. Η αποσπασματικότητα που είχαμε μεταξύ των χωρών είναι καιρός ίσως να ξεπεραστεί», συμπληρώνει ο κ. Μαγουλάς.

Οι θάλασσες και οι ακτές φιλοξενούν μια εξαιρετικά πλούσια βιοποικιλότητα και διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο στη σταθερότητα και τη βιωσιμότητα των ευρύτερων οικοσυστημάτων, ωστόσο οι ανθρωπογενείς παρεμβάσεις οδηγούν σε επιταχυνόμενη απώλεια της γενετικής ποικιλότητας των ειδών και στην καταστροφή των λειτουργικών οικοσυστημάτων.

Όπως εξηγεί η βιολόγος, ωκεανογράφος του ΕΛΚΕΘΕ, δρ Τάνια Ζερβουδάκη, οι επιστήμονες που ταξιδεύουν με τα κινητά εργαστήρια του Ευρωπαϊκού Εργαστηρίου Μοριακής Βιολογίας και με το ωκεανογραφικό σκάφος κάνουν δειγματοληψίες εδάφους, αερολυμάτων, θαλασσινού νερού, ιζημάτων και επιλεγμένων οργανισμών σε όλες τις ευρωπαϊκές ακτές (σε περισσότερες από 120 διατομές ξηράς-θάλασσας), προκειμένου να κατανοήσουν τον τρόπο με τον οποίο τα οικοσυστήματα ανταποκρίνονται στις φυσικές και ανθρωπογενείς προκλήσεις. Η ποικιλότητα των οργανισμών μελετάται σε διάφορες κλίμακες, από ιούς, βακτήρια και πρώτιστα έως πολυκύτταρους οργανισμούς, όπως τα φύκια και τα ζώα.

Στην Ελλάδα συλλέγουν δείγματα σε περίπου δέκα παράκτιες τοποθεσίες με κύριους σταθμούς την Αττική και τη Θράκη. Η χημικός, ωκεανογράφος του ΕΛΚΕΘΕ και συντονίστρια της επίσκεψης TREC στην Αττική, δρ Ελένη Καμπέρη, περιγράφει ότι στην Αττική, ήδη, έγιναν όλων των ειδών οι δειγματοληψίες σε πέντε περιοχές: τις παραλίες Αγίου Νικολάου Αναβύσσου, Θορικού Λαυρίου, Φανερωμένης Σαλαμίνας, Σχοινιά και Ψάθας. Τις δειγματοληψίες αυτές παρακολούθησε και το σκάφος Tara.

Εκδηλώσεις για το ευρύ κοινό

Στο πλαίσιο της αποστολής και σε συνεργασία με το Ίδρυμα Ευγενίδου, τη Γαλλική Πρεσβεία και το Γαλλικό Ινστιτούτο θα πραγματοποιηθούν δράσεις για το ευρύ κοινό με θέμα «Κραυγή των ωκεανών- Αποκαλύπτοντας την επίδραση των ανθρώπων στα θαλάσσια οικοσυστήματα».

Σήμερα Σάββατο 13 Ιουλίου και αύριο Κυριακή 14 Ιουλίου οργανώνεται επίσκεψη στο ωκεανογραφικό σκάφος Tara, που θα βρίσκεται στη Μαρίνα Καλλιθέας, προκειμένου το κοινό να ανακαλύψει την ιστορία αυτού του μοναδικού σκάφους και τη ζωή σε ένα πλωτό εργαστήριο. Η είσοδος είναι δωρεάν αλλά γίνεται κράτηση θέσεων στην ιστοσελίδα.

Επίσης, σήμερα και αύριο, 5-7 μμ, θα διοργανωθούν εργαστήρια Ωκεανογραφίας για όλη την οικογένεια στο Ίδρυμα Ευγενίδου. Στις 15-18 Ιουλίου θα προβληθεί στο Πλανητάριο του Ιδρύματος Ευγενίδου η παράσταση «Ωκεανοί: Ο Γαλάζιος πλανήτης μας», ένα ταξίδι εξερεύνησης στους ωκεανούς.

Στις 17 Ιουλίου θα ακολουθήσει ημερίδα στο αμφιθέατρο του Ιδρύματος Ευγενίδου, 6-8:30 μμ, με θέμα «Ανθρωπογενείς επιδράσεις στα θαλάσσια οικοσυστήματα». Το πρόγραμμα περιλαμβάνει ομιλίες, προβολή βίντεο με ερευνητές του ερευνητικού προγράμματος και science show για τα μυστικά του νερού.

Η είσοδος στις εκδηλώσεις στο Ίδρυμα Ευγενίδου είναι ελεύθερη για το κοινό, ωστόσο απαιτείται κράτηση στην ιστοσελίδα του Ιδρύματος https://www.eef.edu.gr/