Η φρίκη των μαζικών τάφων στη Συρία: Μαρτυρίες και ντοκουμέντα αποκαλύπτουν εγκλήματα πολέμου

Η Συρία βρίσκεται αντιμέτωπη με τις πιο σκοτεινές σελίδες της ιστορίας της, καθώς έρχονται στο φως αποκαλύψεις για μαζικούς τάφους και συστηματικά εγκλήματα πολέμου κατά τη διάρκεια του 14ετούς εμφυλίου πολέμου. Στην πόλη Κουτάιφα, 25 μίλια βόρεια της Δαμασκού, οι μαρτυρίες για τη δημιουργία αυτών των τάφων αποκαλύπτουν την έκταση της φρίκης που βίωσαν χιλιάδες άνθρωποι.

Ο 55χρονος Φαγιάντ αλ-Χασάν, εργάτης καθαρισμού, περιγράφει την εφιαλτική «δουλειά» του να ξεφορτώνει πτώματα από ψυγεία φορτηγών και να τα θάβει σε μεγάλες τάφρους. «Δεν μπορώ να κοιμηθώ τη νύχτα χωρίς να βλέπω ξανά τη σκηνή», λέει συγκλονισμένος. Την πρώτη ημέρα στο σημείο, δεν άντεξε και ξέσπασε σε δάκρυα.

Η συστηματική εξόντωση και οι μαζικοί τάφοι
Η περιοχή όπου εργάστηκε ο Χασάν αποτελεί έναν από τους τουλάχιστον 10 μαζικούς τάφους που έχουν εντοπιστεί μόνο γύρω από τη Δαμασκό. Σύμφωνα με τη Διεθνή Επιτροπή για τους Αγνοούμενους, η Συρία μπορεί να κρύβει έως και 66 τέτοιες τοποθεσίες, όπου το καθεστώς του Μπασάρ αλ-Άσαντ έκρυψε τα ίχνη των εγκλημάτων του. Οι εκτιμήσεις κάνουν λόγο για πάνω από 150.000 αγνοούμενους, θύματα του καθεστώτος, που ενδέχεται να βρίσκονται θαμμένοι σε αυτές τις τοποθεσίες.

Ο Στίβεν Ραπ, πρώην πρέσβης των ΗΠΑ για εγκλήματα πολέμου, επισκέφθηκε ορισμένες από αυτές τις τοποθεσίες, περιγράφοντάς τες ως μέρος ενός «συστήματος τρόμου». «Δεν έχουμε ξαναδεί μια τέτοια μηχανή θανάτου από την εποχή των ναζί», ανέφερε.

Ντοκουμέντα που σοκάρουν
Στο στρατόπεδο φυλακών της Σεντάγια, έγγραφα αποκαλύπτουν τη συστηματική γραφειοκρατία της εξόντωσης. Σε μητρώα του 2015, κρατούμενοι καταγράφονται ως «πτώματα» πριν μεταφερθούν σε στρατιωτικά νοσοκομεία για να ταφούν σε μαζικούς τάφους. Η διαδικασία αυτή δείχνει την ψυχρή οργάνωση του καθεστώτος, όπου η εξόντωση γινόταν με απόλυτη γραφειοκρατική ακρίβεια.

Στη Σεντάγια, αλλά και σε άλλες τοποθεσίες, οι μαρτυρίες αναφέρουν ότι οι εργαζόμενοι διατάσσονταν να δηλητηριάζουν ή να πυροβολούν σκυλιά, ώστε να μην ξεθάβουν τα πτώματα. Ένας τοίχος κατασκευάστηκε γύρω από τον μαζικό τάφο στην Κουτάιφα για να αποκρύψει τις ανασκαφές από δορυφορικές εικόνες.

Η φρίκη των συγγενών και η αναζήτηση δικαιοσύνης
Μετά την πτώση του καθεστώτος Άσαντ, συγγενείς των αγνοουμένων κατέκλυσαν φυλακές και νεκροτομεία, προσπαθώντας να βρουν ίχνη των αγαπημένων τους προσώπων. Στο νεκροτομείο του νοσοκομείου Μουτζαχίντ στη Δαμασκό, δεκάδες πτώματα αναμένουν ταυτοποίηση. Πολλά από αυτά φέρουν σημάδια αφυδάτωσης, υποσιτισμού και βασανιστηρίων, σύμφωνα με τον επικεφαλής ιατροδικαστή Μοχάμεντ Τζαφράν.

Η Χαντίτζα Άλι Μοχάμεντ, 44 ετών, έψαχνε τον γιο της, που συνελήφθη το 2014 όταν ήταν μόλις 18 ετών. Παρά τις προσπάθειές της, δεν κατάφερε να τον αναγνωρίσει ανάμεσα στα πτώματα. «Πού είναι τα σώματα;» αναρωτήθηκε με απόγνωση.

Η πρόκληση της ταυτοποίησης και της διεθνούς παρέμβασης
Οι ειδικοί εκτιμούν ότι η διαδικασία εκταφής και ταυτοποίησης των θυμάτων θα χρειαστεί δεκαετίες. Αντίστοιχα, η σφαγή της Σρεμπρένιτσα στη Βοσνία, το 1995, εξακολουθεί να αποτελεί αντικείμενο έρευνας σχεδόν 30 χρόνια μετά.

Η Χαγιάτ Ταχρίρ αλ-Σαμ (HTS), η νέα διοίκηση της Συρίας, προσπαθεί να προστατεύσει τις τοποθεσίες μαζικών τάφων, αλλά η περιορισμένη της δυνατότητα απαιτεί διεθνή στήριξη. Ο Μπανταρίν Όμαρ, μέλος της HTS, ανέφερε ότι χρειάζεται επειγόντως βοήθεια από διεθνείς οργανισμούς για να διασφαλιστεί η δικαιοσύνη και η ακεραιότητα αυτών των χώρων.

Η διεθνής σημασία
Οι μαζικοί τάφοι της Συρίας δεν είναι μόνο μαρτυρία για τη φρίκη ενός πολέμου, αλλά και κρίσιμα στοιχεία για μελλοντικές δίκες για εγκλήματα πολέμου. Η αποκάλυψη αυτών των εγκλημάτων αποτελεί σημαντικό βήμα για την απονομή δικαιοσύνης και την αποτροπή παρόμοιων τραγωδιών στο μέλλον.