Ο χάρτης με τις σπάνιες γαίες της Ουκρανίας στο προσκήνιο εν αναμονή συμφωνίας με τις ΗΠΑ – Το ζητούμενο για τον Τραμπ

Ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι αναμένεται την Παρασκευή στην αμερικανική πρωτεύουσα για την υπογραφή της «μεγάλης συμφωνίας» χόπως χαρακτήρισε ο Ντόναλντ Τραμπ τη σύμβαση για τις σπάνιες γαίες της Ουκρανίας. «Aκούω ότι ο Ζελένσκι θα έρθει την Παρασκευή. Εγώ είμαι σύμφωνος,  αν το θέλει και εκείνος και πιστεύω ότι θα θέλει να υπογράψει μαζί μου τη μεγάλη συμφωνία», είπε ο Ντόναλντ Τραμπ, την ώρα που το Κρεμλίνο ενημερώνει ότι αναμένει επιβεβαίωση.

Το «τελικό» σχέδιο της συμφωνίας – που παρουσιάζουν οι Financial Times- προβλέπει τη δημιουργί Επενδυτικού Ταμείου Ανοικοδόμησης όπου θα καταλήγουν τα έσοδα από τα ουκρανικά ορυκτά. Το Κίεβο θα καταβάλει το μισό των εσόδων από τη μελλοντική εμπορευματική εκμετάλλευση των κρατικών ορυκτών πόρων. Από τη συμφωνία, ωστόσο, απουσιάζουν οι εγγυήσεις ασφάλειας στην Ουκρανία, κάτι που ζητούσε επίμονα το Κίεβο και η Ευρώπη.

Eρωτηθείς για το τι «κερδίζει» η Ουκρανία από τη συμφωνία για τα ορυκτά η απάντηση Τραμπ ήταν: «Τα 350 δισεκατομμύρια δολάρια που έχει ήδη λάβει, στρατιωτικό εξοπλισμό και το δικαίωμα να πολεμά.»

«Θα ήθελα να αγοράσω ορυκτά από ρωσικά εδάφη, επίσης», τόνισε ο Ντόναλντ Τραμπ.

Ο ορυκτός πλούτος της Ουκρανίας – «Υπό κατοχή» το 40%

Στον χάρτη της Ουκρανίας οι σπάνιες γαίες εμφανίζονται με κόκκινο και πορτοκαλί, το ουράνιο με καφέ χρώμα, το λίθιο με κιτρινωπό, το τιτάνιο με τιρκουάζ και ο σίδηρος με μπλε.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ουκρανίας, τα οποία επικαλείται το Reuters, η χώρα έχει κοιτάσματα για 22 από τα 34 ορυκτά που προσδιορίζονται ως κρίσιμα από την Ευρωπαϊκή Ένωση, συμπεριλαμβανομένων σπάνιων γαιών όπως το λανθάνιο, το δημήτριο, το νεοδύμιο, το έρβιο και το ύττριο.

Ωστόσο, με τη Ρωσία να ελέγχει περίπου το ένα πέμπτο του εδάφους της Ουκρανίας, έως και το 40% των πόρων της Ουκρανίας είναι υπό κατοχή. Συγκαταλέγονται τουλάχιστον δύο από τα κοιτάσματα λιθίου της Ουκρανίας, ένα στο Ντονέτσκ και άλλο στη Ζαπορίζια.

Όπως αναφέρει ο Guardian, οι σπάνιες γαίες είναι μια υποκατηγορία 17 κρίσιμων ορυκτών, τα οποία είναι απαραίτητα για τη κατασκευή κινητών τηλεφώνων, ηλεκτρικών οχημάτων, συστημάτων καθοδήγησης πυραύλων και άλλων ηλεκτρονικών συσκευών, καθώς και για διάφορες βιομηχανικές και ενεργειακές εφαρμογές. Τα περισσότερα από τα στοιχεία σπανίων γαιών δεν είναι ιδιαίτερα σπάνια, αλλά είναι ιδιαίτερα δύσκολη όπως και καταστροφική για το περιβάλλον η εξόρυξη και η επεξεργασία τους.

Στις σπάνιες γαίες περιλαμβάνονται το ευρώπιο, που χρησιμοποιείται σε ράβδους ελέγχου πυρηνικών σταθμών παραγωγής ενέργειας, τα δυσπρόσιο, γκανδολίνιο και πρασεοδύμιο, που χρησιμοποιούνται στους μαγνήτες των κινητών, και τα γαδολίνιο, όλμιο και υττέρβιο, που χρησιμοποιούνται μεταξύ άλλων σε λέιζερ.

To ζητούμενο για τον Ντόναλντ Τραμπ

Σύμφωνα με την εφημερίδα Guardian, ο λόγος που ο Τραμπ είναι τόσο πρόθυμος να πάρει στα χέρια του τα κρίσιμα ορυκτά της Ουκρανίας είναι η Κίνα όπου βρίσκεται το μεγαλύτερο μέρος της παγκόσμιας επεξεργασίας ορυκτών.

Σύμφωνα με τον ΔΟΕ, το μερίδιο της Κίνας είναι περίπου 35% για το νικέλιο, 50-70% για το λίθιο και το κοβάλτιο και σχεδόν 90% για τους REE. Η κυριαρχία της στο τελευταίο, ιδιαίτερα, είναι συντριπτική. Σύμφωνα με τα στοιχεία του USGS , το 2024 η Κίνα αντιπροσώπευε σχεδόν τα μισά αποθέματα REE παγκοσμίως.

Με τον Τραμπ να υποκινεί ουσιαστικά έναν εμπορικό πόλεμο με την Κίνα με την επιβολή δασμών σε κινεζικά προϊόντα, η πρόσβαση των ΗΠΑ σε κρίσιμα ορυκτά απειλείται δυνητικά. Οι σπάνιες γαίες και τα ορυκτά είναι οι δομικοί λίθοι της οικονομίας του μέλλοντος, και αν οι ΗΠΑ δεν τους πάρουν στα χέρια τους, κάποιος άλλος θα το κάνει, σύμφωνα με αναλυτές.

Το αναθεωρημένο σχέδιο

Το αναθεωρημένο σχέδιο της συμφωνίας, σύμφωνα με όσα αναφέρονται στους Financial Times προβλέπει ως «συμβιβαστική λύση» ένα Ταμείο στο οποίο η Ουκρανία θα συνεισφέρει το 50% των εσόδων από την εκμετάλλευση των ορυκτών πόρων.

Kι αυτό χαρακτηρίζεται ως μικρή υποχώρηση του Τραμπ που απαιτούσε μερίδιο 500 δισ. δολαρίων από την εκμετάλλευση αυτών των πόρων, ενώ αυτό διαμορφώνεται τώρα στο 50%. Οι όροι ωστόσο δεν είναι ακόμα ξεκάθαροι.

Μόλις την περασμένη εβδομάδα, ο Ντόναλντ Τραμπ περιέγραφε τον Ζελένσκι ως «δικτάτορα», αφού ο Ουκρανός ηγέτης απέρριπτε τα αιτήματα των ΗΠΑ ισχυριζόμενος ότι τον πιέζουν να υπογράψει μια συμφωνία αξίας άνω των 500 δισεκατομμυρίων δολαρίων που θα χρέωνε «10 γενιές» Ουκρανών.

Ερωτηθείς εάν οι προμήθειες αμερικανικού εξοπλισμού και πυρομαχικών στην Ουκρανία ο πρόεδρος των ΗΠΑ είπε ότι θα συνεχιστούν, είπε: «Ίσως μέχρι να συνάψουμε συμφωνία με τη Ρωσία».Πώς