Κώστας Σημίτης: Ο αρχιτέκτονας του εκσυγχρονισμού και της ευρωπαϊκής ενοποίησης

Ο Κώστας Σημίτης (Πειραιάς, 23 Ιουνίου 1936 – Κόρινθος, 5 Ιανουαρίου 2025) υπήρξε μία από τις πλέον καθοριστικές πολιτικές προσωπικότητες της μεταπολεμικής Ελλάδας. Από την αντιδικτατορική του δράση μέχρι την πρωθυπουργία του, άφησε ανεξίτηλο το αποτύπωμά του στην ελληνική πολιτική και κοινωνία, οδηγώντας τη χώρα προς τον εκσυγχρονισμό και την ενσωμάτωση στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι.

Πρώτα χρόνια και ακαδημαϊκή πορεία

Γεννημένος στον Πειραιά, ο Σημίτης μεγάλωσε σε μια οικογένεια με έντονη πολιτική και κοινωνική δράση. Ο πατέρας του, Γεώργιος Σημίτης, υπήρξε δικηγόρος και σημαντικό στέλεχος της Εθνικής Αντίστασης, ενώ η μητέρα του, Φανή Χριστοπούλου, διακρίθηκε για τη δράση της σε γυναικείες οργανώσεις της Αριστεράς. Η αφοσίωση των γονιών του στους εθνικούς και κοινωνικούς αγώνες επηρέασε βαθιά τις αξίες του νεαρού Κώστα.

Σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο του Μάρμπουργκ και οικονομικά στο London School of Economics. Με την ολοκλήρωση της διδακτορικής του διατριβής το 1959, ξεκίνησε μια λαμπρή ακαδημαϊκή πορεία, διδάσκοντας αρχικά στη Γερμανία και αργότερα στην Ελλάδα. Το 1977 διορίστηκε καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, όπου συνέβαλε καθοριστικά στη διαμόρφωση της πολιτικής επιστήμης στη χώρα.

Η αντιδικτατορική δράση και το ΠΑΣΟΚ

Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας, ο Σημίτης πρωταγωνίστησε στην αντίσταση, ιδρύοντας τον Όμιλο Πολιτικής Έρευνας «Αλέξανδρος Παπαναστασίου», ο οποίος εξελίχθηκε στη «Δημοκρατική Άμυνα». Η ενεργή του συμμετοχή στο αντιδικτατορικό κίνημα τον οδήγησε στην εξορία, ενώ η σύζυγός του, Δάφνη, συνελήφθη και κρατήθηκε σε απομόνωση για δύο μήνες. Μετά την πτώση της δικτατορίας, υπήρξε από τα ιδρυτικά μέλη του ΠΑΣΟΚ, διαδραματίζοντας καίριο ρόλο στη διαμόρφωση της πολιτικής του γραμμής.

Άνοδος στην πολιτική και υπουργική δράση

Η πολιτική του σταδιοδρομία άρχισε να αποκτά δυναμική μετά την εκλογική νίκη του ΠΑΣΟΚ το 1981. Ως υπουργός Γεωργίας (1981-1985), προώθησε την ένταξη της ελληνικής γεωργίας στην κοινή αγροτική πολιτική της ΕΕ, εξασφαλίζοντας σημαντικές επιδοτήσεις για τους Έλληνες αγρότες. Στη συνέχεια, ως υπουργός Εθνικής Οικονομίας (1985-1987), εισήγαγε το πρώτο αυστηρό πρόγραμμα σταθεροποίησης της οικονομίας, συμβάλλοντας στη μείωση του πληθωρισμού και στη σταδιακή δημοσιονομική εξυγίανση.

Η επιστροφή του στην κυβέρνηση το 1993, ως υπουργός Βιομηχανίας, Ενέργειας και Εμπορίου, τον βρήκε επικεντρωμένο στην αναδιοργάνωση της βιομηχανικής πολιτικής της χώρας. Η προσήλωσή του στις μεταρρυθμίσεις συχνά τον έφερνε σε αντιπαράθεση με τον Ανδρέα Παπανδρέου, ωστόσο η ακεραιότητα και η συνέπειά του αναγνωρίστηκαν ευρέως.

Ανάληψη της πρωθυπουργίας

Η εκλογή του στην πρωθυπουργία στις 18 Ιανουαρίου 1996, μετά την παραίτηση του Ανδρέα Παπανδρέου, σηματοδότησε μια νέα εποχή για την Ελλάδα. Ο Σημίτης επικεντρώθηκε στον εκσυγχρονισμό της χώρας, εισάγοντας πολιτικές που ενίσχυσαν τη διαφάνεια, τη λογοδοσία και την αποτελεσματικότητα της δημόσιας διοίκησης. Με την εκλογή του ως πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ τον Ιούνιο του 1996, εδραιώθηκε ως ηγέτης της χώρας, κερδίζοντας τις εκλογές του 1996 και του 2000.

Μεταρρυθμίσεις και οικονομική πολιτική

Η πρωθυπουργία του χαρακτηρίστηκε από το όραμά του για ευρωπαϊκή ενοποίηση. Η ένταξη της Ελλάδας στην ΟΝΕ το 2001 ήταν το επιστέγασμα της οικονομικής πολιτικής του, που εστίασε στη δημοσιονομική πειθαρχία, τη μείωση του πληθωρισμού και την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας. Παράλληλα, προώθησε ιδιωτικοποιήσεις και μεγάλες υποδομές, όπως η Αττική Οδός, η Εγνατία Οδός και το αεροδρόμιο «Ελευθέριος Βενιζέλος».

Οι μεταρρυθμίσεις του συνοδεύτηκαν από κοινωνικές αντιδράσεις, ιδιαίτερα λόγω των μέτρων λιτότητας που εφαρμόστηκαν για την επίτευξη των κριτηρίων του Μάαστριχτ. Παρά τις δυσκολίες, ο Σημίτης υπερασπίστηκε με πάθος τις πολιτικές του, θεωρώντας τες απαραίτητες για την ενίσχυση της ελληνικής οικονομίας.

Εξωτερική πολιτική και διεθνής θέση της Ελλάδας

Στην εξωτερική πολιτική, ο Σημίτης υιοθέτησε μια στρατηγική συνεργασίας και διαλόγου. Προώθησε τη βελτίωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων, τη συμμετοχή της Κύπρου στην ΕΕ και την ενίσχυση της παρουσίας της Ελλάδας στα Βαλκάνια. Κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Προεδρίας της ΕΕ το 2003, υπογράφηκε η ένταξη δέκα νέων κρατών μελών, ενώ η Αθήνα φιλοξένησε τη σύνοδο κορυφής για το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα.

Αποχώρηση από την πολιτική

Η παραίτησή του από την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ το 2004 και η διαδοχή του από τον Γιώργο Παπανδρέου σηματοδότησαν το τέλος μιας εποχής. Παρέμεινε ενεργός στη δημόσια ζωή, δημοσιεύοντας βιβλία και άρθρα, ενώ το 2008 αποπέμφθηκε από την κοινοβουλευτική ομάδα του ΠΑΣΟΚ λόγω διαφορών για τη Συνθήκη της Λισαβόνας.

Προσωπική ζωή

Ο Κώστας Σημίτης ήταν παντρεμένος με τη Δάφνη Σημίτη και πατέρας δύο κορών, της Φιόνας και της Μαριλένας. Η οικογένεια ζούσε στο Κολωνάκι, ενώ ο ίδιος αφιέρωνε τον χρόνο του στη συγγραφή και την ακαδημαϊκή σκέψη.

Κληρονομιά

Η ηγεσία του Κώστα Σημίτη καθόρισε την πορεία της Ελλάδας στον 21ο αιώνα. Οι μεταρρυθμίσεις του έθεσαν τις βάσεις για την οικονομική σταθερότητα και την ενίσχυση της θέσης της χώρας στην Ευρώπη. Αν και αντιμετώπισε επικρίσεις για τις πολιτικές του, το έργο του παραμένει σημείο αναφοράς για τη σύγχρονη Ελλάδα και αντικείμενο συνεχούς μελέτης και διαλόγου.