Παραβατικότητα ασυνόδευτων ανήλικων: Η προσπάθεια του προγράμματος «Fortify» να καταγράψει τις αιτίες και να προτείνει λύσεις

Την παραβατικότητα των ασυνόδευτων ανηλίκων στοχεύει το πρόγραμμα της MKO ΖΕΥΞΙΣ, «Fortify» που αποτελεί μια συντονισμένη προσπάθεια για την καταγραφή και την αποτύπωση της νεανικής παραβατικότητας ανάμεσα στους ασυνόδευτους ανηλίκους, με στόχο τη δημιουργία καίριων παρεμβάσεων για την πρόληψη τέτοιου είδους συμπεριφορών. «Η παραβατικότητα μεταξύ των ασυνόδευτων ανηλίκων δεν αποτελεί παρά μια πτυχή της νεανικής παραβατικότητας εν γένει και οι λόγοι για τους οποίους οι ασυνόδευτοι ανήλικοι οδηγούνται στην παραβατικότητα δεν διαφέρουν από τους λόγους για τους οποίους τα παιδιά εν γένει οδηγούνται στην παραβατικότητα», εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο ιδρυτής και διευθυντής της ΖΕΥΞΙΣ, Παναγιώτης Νίκας.

Για την πληρέστερη αποτύπωση του φαινομένου στην ευάλωτη ομάδα των ασυνόδευτων ανηλίκων, το FORTIFY προσέγγισε μεθοδολογικά το ζήτημα μέσω α) ομάδων εργασίας, β) ερωτηματολογίων στους επαγγελματίες πρώτης γραμμής που εργάζονται σε κέντρα και δομές φροντίδας, γ) ανταλλαγής πρακτικών με τη Νορβηγία και δ) εξατομικευμένων συνεντεύξεων.

Κοινωνικοί λειτουργοί, επιμελητές ανήλικων, νομικοί με βαθιά γνώση του πεδίου της παιδικής προστασίας συμμετείχαν στις ομάδες εργασίας, καταθέτοντας τις απόψεις τους, συζητώντας, διορθώνοντας στρεβλές οπτικές, δίνοντας το ευρύτερο κοινωνικό ή νομικό πλαίσιο και καταδεικνύοντας τις συνδέσεις του ζητήματος της νεανικής παραβατικότητας με άλλες χρόνιες δυσλειτουργίες στο πεδίο της παιδικής προστασίας. Παράλληλα, οι επαγγελματίες αυτοί πλαισιώθηκαν από φορείς, όπως η Εισαγγελία Ανηλίκων, η Αστυνομική Υποδιεύθυνση Προστασίας Ανηλίκων, το Σπίτι του Παιδιού και ο Συνήγορος του Παιδιού. Φορείς που, είτε με φυσική παρουσία είτε γραπτώς, κατέθεταν στην ομάδα εργασίας τις θέσεις τους και τις προτάσεις τους.

Επαγγελματίες πεδίου, εκπαιδευτικοί, κοινωνικοί λειτουργοί, ψυχολόγοι, συντονιστές ήρθαν να προσφέρουν πληροφορίες από την πρώτη γραμμή, μέσα από τα Κέντρα φροντίδας ασυνόδευτων ανηλίκων.

Επίσης, διανεμήθηκε στους επαγγελματίες πρώτης γραμμής ένα εκτενέστατο ερωτηματολόγιο 59 κλειστών και 11 ανοιχτών ερωτήσεων, και λήφθηκαν απαντήσεις από περισσότερους από 180 επαγγελματίες που εργάζονται με τα ασυνόδευτα παιδιά σε όλη την Ελλάδα, ανάμεσά τους επίτροποι, κοινωνικοί λειτουργοί, νομικοί, φροντιστές, εθελοντές, συντονιστές και ψυχολόγοι. Τέλος, ομάδα συντελεστών του έργου, υπό την ηγεσία του Γενικού Γραμματέα Ευάλωτων Πολιτών και Θεσμικής Προστασίας κ. Ηρακλή Μοσκώφ, ταξίδεψε στο Όσλο της Νορβηγίας για ανταλλαγή τεχνογνωσίας με φορείς παιδικής προστασίας και με φορείς πρόληψης και διαχείρισης της νεανικής παραβατικότητας.

Ποιες είναι οι αιτίες του φαινομένου στους ασυνόδευτους πρόσφυγες

Το σύνολο των συζητήσεων, της εκπαιδευτικής επίσκεψης, των ερωτηματολογίων, σε συνδυασμό με συμπεράσματα και ρεαλιστικές προτάσεις για την αντιμετώπιση της νεανικής παραβατικότητας ανάμεσα στους ασυνόδευτους ανήλικους έτυχαν επεξεργασίας και καταγράφηκαν. Η έρευνα στο πεδίο κατέληξε και σε συγκεκριμένες αιτίες για την παραβατικότητα ασυνόδευτων ανήλικων:

«Είναι λόγοι που σχετίζονται με την κοινωνική απομόνωση, την πίεση από τους συνομήλικους, το τραύμα ή το άγχος της μετάβασης στην ενηλικίωση. Στην ιδιαίτερη, όμως, ομάδα των ασυνόδευτων ανηλίκων, το πρόγραμμα FORTIFY μπόρεσε να καταγράψει τις ιδιαίτερες πτυχές αυτών των αιτίων που σχετίζονται, για παράδειγμα, με το ιδιαίτερο νομικό καθεστώς των ασυνόδευτων ανηλίκων και την αναμονή κατά τη διαδικασία ασύλου, τις δυσκολίες πρόσβασης στην εκπαίδευση, την πίεση για οικονομική υποστήριξη των οικογενειών τους στη χώρα καταγωγής, και τις δυσκολίες που προκύπτουν λόγω διαφορετικού πολιτισμικού πλαισίου ή λόγω του τραύματος που αυτά τα παιδιά φέρουν κατά την άφιξή τους στην Ελλάδα. Η αναγνώριση αυτών των αιτίων είναι που μπορεί να οδηγήσει και σε ένα πλάνο έγκαιρης παρέμβασης που θα μειώσει τη νεανική παραβατικότητα και θα διευκολύνει παράλληλα τη διαχείριση της», εξηγεί ο κ. Νίκας.

Προτάσεις για παρέμβαση και πρόληψη

Αξιοποιώντας την αποτύπωση των αναγκών και των προκλήσεων, το FORTIFY, ως επόμενο βήμα προτείνει συγκεκριμένες δράσεις που στοχεύουν τόσο στην παρέμβαση όσο και στην πρόληψη του φαινομένου.

«Οι προτάσεις του FORTIFY περιλαμβάνουν τρία σκέλη που σχετίζονται τόσο με την πρόληψη της παραβατικότητας όσο και με τη διαχείριση τυχόν περιστατικών. Το επιχειρησιακό σκέλος περιλαμβάνει την οργάνωση ομάδων ταχείας ανταπόκρισης σε περιπτώσεις περιστατικών παραβατικότητας, οι οποίες θα απαρτίζονται από επαγγελματίες πεδίου, όπως νομικοί, ψυχολόγοι και κοινωνικοί λειτουργοί, οι οποίοι θα είναι σε θέση όχι μόνο να διαχειριστούν την περίπτωση του ανήλικου αλλά και να συντονίσουν την παρακολούθηση της υπόθεσής του. Παράλληλα, για την πρόληψη του προβλήματος, το πρόγραμμα προτείνει τη δημιουργία μιας συντονιστικής ομάδας εντός της Γενικής Γραμματείας Ευάλωτων Πολιτών και Θεσμικής Προστασίας, που στόχο θα έχει την καλύτερη συλλογή και οργάνωση της πληροφορίας που σχετίζεται με την νεανική παραβατικότητα, καθώς και να φέρει το βάρος του γρηγορότερου συντονισμού μεταξύ των φορέων. Τέλος, το πρόγραμμα προτείνει μια σειρά εκπαιδεύσεων που απευθύνονται στους επαγγελματίες πρώτης γραμμής και σχετίζονται με την πρόληψη και διαχείριση της νεανικής παραβατικότητας, έτσι ώστε το σύνολο των επαγγελματιών να αποκτήσει τα απαραίτητα εργαλεία που θα τον βοηθήσουν να αναγνωρίσει και να διαχειριστεί τέτοια περιστατικά κατά την εκπλήρωση των καθηκόντων του», καταλήγει ο κ. Νίκας.

Το πρόγραμμα εκπονήθηκε σε συνεργασία με την Γενική Γραμματεία Ευαλώτων Πολιτών και Θεσμικής Προστασίας (ΓΓΕΠΘΠ) του υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου και την NORCAP (Νορβηγικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες – https://www.nrc.no/norcap/).