Συρία: Ο εμφύλιος πόλεμος επέστρεψε – Γιατί τώρα;

Ο εμφύλιος πόλεμος της Συρίας επανήλθε στο προσκήνιο αφού ένας νέος συνασπισμός ανταρτών εξαπέλυσε αιφνιδιαστική επίθεση καταλαμβάνοντας τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της χώρας, το Χαλέπι.

Είναι η πρώτη φορά που δυνάμεις της αντιπολίτευσης παίρνουν υπό τον έλεγχό τους το Χαλέπι, ανοίγοντας ένα νέο κεφάλαιο στο αδιέξοδο ενός πολέμου που επίσημα δεν έληξε ποτέ και μέχρι σήμερα έχει σκοτώσει περισσότερους από 300.000 ανθρώπους, ενώ έστειλε σχεδόν 6 εκατομμύρια πρόσφυγες έξω από τη χώρα.

Το χρονικό

Στο αποκορύφωμα της Αραβικής Άνοιξης το 2011, διαδηλωτές υπέρ της δημοκρατίας βγήκαν στους δρόμους στη Συρία ζητώντας την ανατροπή του αυταρχικού προέδρου της χώρας, Μπασάρ αλ Άσαντ.

Οι διαδηλωτές αντιμετωπίστηκαν με θανατηφόρα βία. Καθώς οι δυνάμεις του Άσαντ συνέτριψαν το κίνημα υπέρ της δημοκρατίας, άρχισε να σχηματίζεται ένοπλη αντιπολίτευση αποτελούμενη από μικρές πολιτοφυλακές και ορισμένους αποστάτες από τον συριακό στρατό.

Οι δυνάμεις της αντιπολίτευσης, συγκεντρωμένες στην περιφέρεια και αποτελούμενες από διαφορετικές ιδεολογίες, αλλά με κοινό στόχο την ανατροπή του Άσαντ, υποστηρίχθηκαν με διάφορους τρόπους από ξένες δυνάμεις, όπως η Τουρκία, η Σαουδική Αραβία τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, αλλά και οι ΗΠΑ.

Καθώς οι αντικυβερνητικές δυνάμεις αυξάνονταν, οι σύμμαχοι της Συρίας – Ιράν και Ρωσία – ενίσχυσαν την υποστήριξή τους. Στις χερσαίες επιχειρήσεις, οι Ιρανοί Φρουροί της Επανάστασης και η λιβανέζικη οργάνωση φιλοϊρανική οργάνωση Χεζμπολάχ βοήθησαν στην καταπολέμηση των ένοπλων ανταρτικών ομάδων, ενώ από αέρος η συριακή Πολεμική Αεροπορία ενισχύθηκε από ρωσικά αεροσκάφη.

Όμως μέχρι το 2014 οι εξτρεμιστές κυριάρχησαν και το Ισλαμικό Κράτος (ISIS) άρχισε να σαρώνει σε όλη τη χώρα. Μπροστά στο φόβο να μετατραπεί η Συρία σε μόνιμη εστία τρόμου, ένας διεθνής συνασπισμός με επικεφαλής τις ΗΠΑ παρενέβη με στόχο την εξάλειψη της οργάνωσης, χωρίς όμως να έρθει σε σύγκρουση με το συριακό καθεστώς.

Οι Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF) – ένας εταίρος των ΗΠΑ αποτελούμενος από Κούρδους μαχητές – πολέμησαν κατά του ISIS, τερματίζοντας σε μεγάλο βαθμό την εδαφική ύπαρξη της ομάδας.

Το 2020, η Ρωσία και η Τουρκία συμφώνησαν σε κατάπαυση του πυρός στην τελευταία επαρχία που ελεγχόταν από την αντιπολίτευση, την Ιντλίμπ, συμφωνώντας να δημιουργήσουν έναν διάδρομο ασφαλείας με κοινές περιπολίες.

Δεν υπήρξαν σημαντικές αναζωπυρώσεις από τότε, αλλά η κυβέρνηση της Συρίας δεν ανέκτησε ποτέ το σύνολο της επικράτειάς της. Και όπως δείχνουν τα γεγονότα στο Χαλέπι, η ένοπλη αντίσταση δεν έφυγε ποτέ.

Γιατί αναζωπυρώθηκε τώρα η σύγκρουση

Η επίθεση ξεκίνησε την περασμένη Τετάρτη, αφότου οι αντάρτες σχημάτισαν έναν νέο συνασπισμό που ονομάζεται «Διοίκηση Στρατιωτικών Επιχειρήσεων», οι οποίοι πλέον ελέγχουν, αν όχι όλη την πόλη, μεγάλο τμήμα του Χαλεπιού, χωρίς να συναντήσουν σημαντική αντίσταση. Ισχυρίζονται ότι επιδιώκουν να απελευθερώσουν τα κατεχόμενα εδάφη και απαντούν στις εντεινόμενες επιθέσεις από τις κυβερνητικές δυνάμεις και τις φιλοϊρανικές ομάδες πολιτοφυλακής.

Ενδεχομένως, οι αντάρτες επιδιώκουν να επωφεληθούν από μια αποδυναμωμένη κυβέρνηση της οποίας οι βασικοί σύμμαχοι είναι πολύ απασχολημένοι με άλλες συγκρούσεις: Η Ρωσία στην Ουκρανία, ενώ το Ιράν και η Χεζμπολάχ έχουν δεχτεί ισχυρά πλήγματα από το Ισραήλ.

Η απώλεια του Χαλεπιού σηματοδοτεί μια σημαντική οπισθοδρόμηση για τις δυνάμεις του Άσαντ. Με τους αντάρτες να ανακτούν ξανά τη θέση τους εκεί, δεν βρίσκονται πλέον στριμωγμένοι στην Ιντλίμπ, και αυτό θα μπορούσε ενδεχομένως να προκαλέσει ένα φαινόμενο ντόμινο.

Η ταυτότητα των επαναστατών

Η νέα ομάδα αποτελείται από ένα ευρύ φάσμα δυνάμεων της αντιπολίτευσης, από ισλαμιστικές φατρίες έως μετριοπαθείς.

Επικεφαλής τους είναι η τζιχαντιστική οργάνωση Ταχρίρ αλ Σαμ, μια πρώην θυγατρική της Αλ Κάιντα στη Συρία. Η ομάδα διέκοψε επίσημα τους δεσμούς της με την Αλ Κάιντα και ήταν ο de facto κυρίαρχος στην Ιντλίμπ. Μαζί τους βρίσκονται ομάδες που υποστηρίζονται από την Τουρκία και άλλες υποστηριζόμενες στο παρελθόν από τις ΗΠΑ.

Η κατάσταση περιπλέκεται ακόμη περισσότερο αφού ορισμένες από τις ομάδες ανταρτών πολεμούν επίσης τις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις, που σε μεγάλο βαθμό αποτελούνται από Κούρδους μαχητές. Ο υποστηριζόμενος από την Τουρκία Ελεύθερος Συριακός Στρατός, ο οποίος είναι μέρος του συνασπισμού ανταρτών που κατέλαβε τον έλεγχο του μεγαλύτερου μέρους της πόλης του Χαλεπιού, δήλωσε την Κυριακή ότι κατέλαβε τον έλεγχο της πόλης Ταλ Ριφάατ και των πόλεων Άιν Ντάκνα και Σέιχ Ίσα στο βόρειο τμήμα του το κυβερνείο του Χαλεπιού. Ισχυρίστηκε επίσης ότι κατέλαβε τα χωριά Σαλέχ και Ναϊραμπίγια στα βόρεια του Χαλεπιού. Αυτά τα εδάφη δεν κατείχαν προηγουμένως η κυβέρνηση του Μπασάρ αλ Άσαντ, αλλά οι Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις.

Πώς θα απαντήσει η Συρία;

Συριακά και ρωσικά αεροσκάφη έχουν ήδη χτυπήσει τους αντάρτες στο Χαλέπι και την Ιντλίμπ, μια τακτική που είχε αποδειχθεί κρίσιμη για την ανάκτηση εδαφών και κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου.

Ο Άσαντ έχει δεσμευτεί ότι η Συρία θα συνεχίσει «να υπερασπίζεται τη σταθερότητα και την εδαφική της ακεραιότητα απέναντι σε όλους τους τρομοκράτες και τους υποστηρικτές τους» και το υπουργείο Άμυνας είπε ότι ετοιμάζεται να ξεκινήσει μια αντεπίθεση.

Ωστόσο, η πλήρης έκταση της ικανότητας ή της προθυμίας της κυβέρνησης να ανταποκριθεί είναι ασαφής σε αυτό το στάδιο και πολλά θα εξαρτηθούν από την υποστήριξη που μπορούν να προσφέρουν οι βασικοί υποστηρικτές της.

Υπάρχουν ενδείξεις ότι οι σύμμαχοι της Συρίας συσπειρώνονται γύρω από την κυβέρνηση Άσαντ, με τον Ιρανό υπουργό Εξωτερικών Αμπάς Αραγκτσί  να βρίσκεται αυτές τις ημέρες στη Δαμασκό για διαβουλεύσεις.

Σε κάθε περίπτωση, είναι πολύ νωρίς για να θεωρήσει κάποιος ξεγραμμένο το καθεστώς Άσαντ. Συν τοις άλλοις, διαθέτει και έναν πυρήνα γνήσιας υποστήριξης στο εσωτερικό της χώρας, αφού πολλοί Σύροι θεωρούν τον Άσαντ ως τη λιγότερο κακή επιλογή και ασφαλώς καλύτερη από τους τζιχαντιστές. Αν όμως ξεσηκωθούν άλλες ομάδες κατά του Άσαντ –και υπάρχουν πολλές–, οι συνθήκες που θα δημιουργηθούν καταστούν κάθε πρόβλεψη αδύνατη.

Πηγές: BBC, CNN