Μια ολοκληρωμένη πρόταση για τον ενδοσχολικό εκφοβισμό – Τρεις τόμοι για μαθητές, εκπαιδευτικούς και γονείς

Μια ολοκληρωμένη πρόταση για την πρόληψη και αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμού, που βασίζεται στην κατανόηση του τί είναι ακριβώς εκφοβισμός, τι περιλαμβάνει και πώς συνδέεται με τη βία και τα περιστατικά που εκδηλώνονται μέσα στα σχολεία και της Ελλάδας, καταθέτει η Περιφερειακή Δ/νση Εκπαίδευσης Κρήτης, στη βάση ενός εμβληματικού ευρωπαϊκού έργου, Erasmus+ΚΑ3 με τίτλο “SAFER,- SociAl competences and FundamEntal Rights for preventing bullying”, το οποίο συγχρηματοδοτήθηκε από την ΕΕ και υλοποιήθηκε από μια σύμπραξη οκτώ εταίρων.

Στο επίκεντρο του προγράμματος SAFER, βρίσκεται ένα καινοτόμο εκπαιδευτικό υλικό που απευθύνεται σε εκπαιδευτικούς, σε μαθητές και σε γονείς καθώς και σε μέλη της ευρύτερης εκπαιδευτικής κοινότητας, μέσω του οποίου «αξιοποιούνται με τον πλέον βέλτιστο τρόπο, σύγχρονα δεδομένα της συστημικής θεωρίας και της βιωματικής μάθησης, προκαλώντας τα εμπλεκόμενα συστήματα στην εκπαιδευτική διαδικασία, σε γόνιμους, ανατροφοδοτικούς, αναστοχαστικούς διαλόγους, καθιστώντας τη συλλογική δράση σε επίπεδο κοινότητας, ως δίαυλο της δημιουργίας εκπαιδευτικών κοινοτήτων φροντίδας και ασφάλειας» όπως είπε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Σύμβουλος Εκπαίδευσης και μέλος της Παιδαγωγικής Ομάδας Safer της ΠΔΕ Κρήτης Δρ Ανδρονίκη Σπαθαράκη.

Στο επίκεντρο του Προγράμματος τέθηκαν μια σειρά από ερωτήματα, όπως «τί ακριβώς είναι ο σχολικός εκφοβισμός και ποιες μορφές μπορεί να πάρει», «πόσο έτοιμοι κι ενημερωμένοι είναι εκπαιδευτικοί, γονείς και η εκπαιδευτική κοινότητα για να αντιμετωπίσουν τα αυξανόμενα περιστατικά εντός κι εκτός σχολικού περιβάλλοντος» ή και «πώς μπορούν να συνεργαστούν και να εφαρμόσουν από κοινού παιδαγωγικές στρατηγικές, που θα προτείνουν ρεαλιστικές λύσεις».

Μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο περιφερειακός Δ/ντης Εκπαίδευσης Κρήτης Εμμανουήλ Καρτσωνάκης ανέφερε ότι το Safer «προωθεί μια πρωτοποριακή στρατηγική για την πρόληψη και αποτελεσματική αντιμετώπιση του εκφοβισμού» βασιζόμενο στον σχεδιασμό ενός πλαισίου που εστιάζει στην προαγωγή των κοινωνικών, συναισθηματικών και πολιτειακών δεξιοτήτων, και στις δημοκρατικές αξίες και τα θεμελιώδη δικαιώματα.

«Πράγματι, η έρευνα και η εμπειρία υποδηλώνουν ότι μία ευρεία δράση που περιλαμβάνει όλα τα μέλη της κοινότητας, είναι πιθανό να είναι πιο αποτελεσματική από αυτές που προσεγγίζουν το φαινόμενο του εκφοβισμού μόνο μέσα στη σχολική τάξη» είπε ο κ. Καρτωνάκης, σημειώνοντας ότι «ο εκφοβισμός εντός και εκτός των σχολείων είναι ένα παγκόσμιο πρόβλημα με σοβαρές συνέπειες στη σχολική επίδοση, την υγεία και την ευημερία όλων των παιδιών» και πως «η σωματική, λεκτική και ψυχολογική κακοποίηση που υφίστανται μαθητές και μαθήτριες οδηγεί σε σχολική διαρροή και μπορεί να αφήσει μακροχρόνιες πληγές που δεν γίνονται εύκολα αντιληπτές».

Από την πλευρά της η project manager του έργου κι υπεύθυνη προώθησης ευρωπαϊκών προγραμμάτων ΠΔΕ Κρήτης Αρετή Βουράκη εξήγησε ότι η καινοτομία του έργου safer βρίσκεται στο πρωτότυπο εκπαιδευτικό υλικό, που περιλαμβάνει τρεις ξεχωριστούς αλλά αλληλλένδετους Οδηγούς «έναν καλοσχεδιασμένο κι ελκυστικό παιδαγωγικό οδηγό ο οποίος έχει μελετηθεί για να βοηθήσει τους εκπαιδευτικούς στην πρόληψη και την καταπολέμηση του σχολικού εκφοβισμού καθώς και στην ενίσχυση των διδακτικών πρακτικών και στάσεων που προάγουν ένα ασφαλές περιβάλλον μάθησης για όλους. Εκτός από το απαραίτητο θεωρητικό πλαίσιο, περιλαμβάνει σχέδια μαθήματος και μαθησιακές εμπειρίες οι οποίες αποτελούν μεθοδολογικές προτάσεις εφαρμογής διδακτικών ενοτήτων. Ένα ακόμη τετράδιο, σχεδιάστηκε για τους μαθητές και τις μαθήτριες προκειμένου να βελτιώσουν τις γνώσεις τους σχετικά με τον εκφοβισμό και να ενισχύσουν την ανθεκτικότητα και την αυτο-αποτελεσματικότητά τους, βοηθώντας τους να αποτρέψουν και να αντιμετωπίσουν εκφοβιστικές συμπεριφορές. Τέλος, ένας οδηγός για γονείς και μέλη της κοινότητας έχει σχεδιαστεί για να τους εκπαιδεύσει στην πρόληψη και την αντιμετώπιση του εκφοβισμού, προσφέροντας βασικές γνώσεις και οδηγίες για το πώς να αναπτύξουν δεξιότητες ακρόασης και αποτελεσματικές διαδικασίες αντίδρασης σε φαινόμενα βίας. Αυτές οι τρεις ομάδες μπορούν να δημιουργήσουν μια “κρίσιμη μάζα” στα σχολεία, ικανή να επιφέρει ουσιαστική και μακροπρόθεσμη αλλαγή».

Το πρόγραμμα εφαρμόστηκε πιλοτικά με μεγάλη επιτυχία σε πέντε σχολεία της Κρήτης, με την κ. Βουράκη να σημειώνει ότι οι μαθητές μέσα από το πρόγραμμα απέκτησαν πιο ξεκάθαρη εικόνα για τον εκφοβισμό, καλλιέργησαν αίσθηση ευθύνης για τη δημιουργία ενός θετικού σχολικού περιβάλλοντος και παράλληλα, ανέπτυξαν δεξιότητες για να αναγνωρίζουν και να διαχειρίζονται τα συναισθήματά τους. Ταυτόχρονα, εξασκήθηκαν να αντιμετωπίζουν τις καταστάσεις με ενσυναίσθηση και κατανόηση, ενώ δούλεψαν πάνω σε στρατηγικές επίλυσης συγκρούσεων, ενισχύοντας τη δυνατότητά τους να παρεμβαίνουν σε περιστατικά εκφοβισμού και να επιλύουν συγκρούσεις ειρηνικά. Κομβικής σημασίας παράμετρος, όπως πρόσθεσε η υπεύθυνη προώθησης ευρωπαϊκών προγραμμάτων της ΠΔΕ Κρήτης, ήταν και η έμφαση που δόθηκε στη σημασία της συμμετοχής των γονέων στην αντιμετώπιση του bullying.

Η Σύμβουλος Εκπαίδευσης και μέλος της Παιδαγωγικής Ομάδας Safer της ΠΔΕ Κρήτης Μαρία Πρατσίνη δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι «η εμπειρία μας από την πιλοτική εφαρμογή ανέδειξε την ανάγκη να επικοινωνήσουμε και συνδεθούμε εκπαιδευτικοί και γονείς δημιουργώντας και βιώνοντας κοινές εμπειρίες, πάνω σε ένα ζήτημα που μας απασχολεί έντονα, όχι μόνο στη σχολική καθημερινότητα, αναγνωρίζοντας την έκταση του φαινομένου σε όλα τα πλαίσια όπου μεγαλώνει και δραστηριοποιείται το παιδί. Τα σχολεία ενέπλεξαν ενεργά τους γονείς, ενθαρρύνοντάς τους να ακούσουν τις εμπειρίες των παιδιών τους και να γίνουν ενεργοί συμμετέχοντες στις προσπάθειες πρόληψης του φαινομένου».

Συμπερασματικά τα μέλη της παιδαγωγικής Ομάδας της ΠΔΕ Κρήτης που σχεδίασαν και υλοποίησαν το έργο για τρία χρόνια δηλώνουν ότι «Ανησυχία και φόβος εκφράζεται, όμως προτάσεις και λύσεις υπάρχουν. Το πρόγραμμα ενδυναμώνει όλα τα μέρη αναπτύσσοντας μια αισιόδοξη και αποτελεσματική στρατηγική αντιμετώπισης του σχολικού εκφοβισμού».

Ο Περιφερειακός Δ/ντης Εκπαίδευσης Εμμανουήλ Καρτσωνάκης το προηγούμενο διάστημα ενημέρωσε τον Γενικό Γραμματέα του υπουργείου Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού για τα αποτελέσματα και το παιδαγωγικό υλικό του έργου Safer (https://www.safer-erasmus.eu/). Το επόμενο διάστημα, μάλιστα, οι τρεις τόμοι που προορίζονται για εκπαιδευτικούς, μαθητές και γονείς θα κατατεθούν στο Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής.