Ο εξερευνητής και κλιματικός επιστήμονας του National Geographic Dr. Tom Matthews στο ΑΠΕ-ΜΠΕ
Προσπαθώντας να χαρτογραφήσει τα όρια του κλιματικού φάσματος της Γης ο εξερευνητής του National Geographic, Dr. Τομ Μάθιους, δεν φανταζόταν ποτέ, πέντε χρόνια πριν, ότι μια αποστολή στο όρος Έβερεστ θα έδινε τόσες πολλές απαντήσεις για το κλίμα και τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Ήταν το 2019 όταν ως συνεπικεφαλής αποστολής βρέθηκε στο Έβερεστ μαζί με την ομάδα του ώστε να εγκαταστήσουν πέντε μετεωρολογικούς σταθμούς σε μια σειρά από υψόμετρα. «Ο κύριος σκοπός αυτού ήταν να αποκτήσουμε μια καλή κατανόηση του πώς είναι σήμερα ο καιρός και το κλίμα σε όλο το εύρος των υψομέτρων των παγετώνων στα κεντρικά Ιμαλάια. Αυτή η γνώση είναι σημαντική επειδή οι παγετώνες αποθηκεύουν τεράστιες ποσότητες νερού και υποχωρούν γρήγορα παγκοσμίως καθώς το κλίμα θερμαίνεται. Αυτό αποτελεί μείζονα ανησυχία για τις κοινότητες που ζουν επειδή κατάντι επηρεάζει το πόσο νερό ρέει μέσα από τα ποτάμια, και επομένως είναι σημαντικό τόσο για τον κίνδυνο πλημμύρας όσο και για τη διαχείριση των υδάτινων πόρων.
Χωρίς να γνωρίζουμε πώς είναι το σημερινό κλίμα στα διάφορα υψόμετρα των Κεντρικών Ιμαλαΐων, δεν μπορούμε να κάνουμε καλές προβλέψεις για το πώς η κλιματική αλλαγή μπορεί να επηρεάσει τους παγετώνες εκεί», εξηγεί στο Αθηναϊκό -Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο κ. Μάθιους και προσθέτει ότι ελάχιστοι γνωρίζουν ότι οι μετρήσεις του καιρού στα «ψηλότερα βουνά του κόσμου» είναι πολύ λίγες.
Ο κ. Μάθιους μαζί με την ομάδα του ξεκίνησαν να εγκαθιστούν τους μετεωρολογικούς σταθμούς από τα πιο χαμηλά στα πιο υψηλά υψόμετρα, δουλεύοντας σε πάνω από 8.000 μέτρα. «Η κατασκευή αυτού του δικτύου στο Έβερεστ ήταν ταυτόχρονα το πιο δύσκολο και το πιο εύκολο μέρος για εργασία. Δύσκολο επειδή καλύπταμε ένα τόσο τεράστιο υψόμετρο, και είναι πολύ δύσκολο να κάνεις επιστήμη σε πάνω από 8.000 μ. Αλλά “εύκολο” λόγω της ορειβατικής υποδομής στο Έβερεστ – και όχι μόνο λόγω της απίστευτης ομάδας των Σέρπα που έκανε τα πάντα δυνατά», επισημαίνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ. Έπειτα από τρία χρόνια, το 2022 η αποστολή επέστρεψε στο Έβερεστ για να προχωρήσει σε κάποιες σημαντικές αναδιατάξεις.
Το πρότζεκτ αποτέλεσε το πιο φιλόδοξο επιστημονικό εγχείρημα που διεξήχθη ποτέ στο Έβερεστ, το οποίο ξεκίνησε το 2019 με την εγκατάσταση πέντε μετεωρολογικών σταθμών, μεταξύ των οποίων οι δύο υψηλότεροι στον κόσμο εκείνη την εποχή.
«Τα δεδομένα που έχουμε συλλέξει έχουν ήδη δώσει συναρπαστικές πληροφορίες. Για παράδειγμα, φαίνεται πολύ πιθανό ότι υφίσταται σημαντικό λιώσιμο στους πάγους ακόμη και αν η θερμοκρασία του αέρα είναι κάτω από το μηδέν. Αυτό συμβαίνει επειδή η έντονη ηλιακή ακτινοβολία που υπάρχει εκεί θερμαίνει το χιόνι και τον πάγο έτσι ώστε να είναι πιο ζεστά από τον αέρα (ακριβώς όπως η άμμος σε μια παραλία μπορεί να είναι πιο ζεστή από τον αέρα, κάνοντάς μας να τρέχουμε στη θάλασσα!). Στους παγετώνες του Έβερεστ, αυτό μπορεί να σημαίνει ότι η επιφάνεια λιώνει, παρόλο που η θερμοκρασία του αέρα είναι κάτω από 0 ° C», τονίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Μάθιους και προσθέτει ότι οι πληροφορίες και οι γνώσεις που συνέλεξαν από την αποστολή αυτή είναι πολύ χρήσιμες καθώς συμβάλλουν στο να βελτιωθούν τα μοντέλα που προβλέπουν «πώς το λιώσιμο των παγετώνων μεταβάλλεται ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες – και επομένως ποιες είναι οι πιθανές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής».
Επιπλέον, τα δεδομένα και οι παρατηρήσεις από τους σταθμούς που είχαν εγκαταστήσει μπορούσαν να συνεισφέρουν επίσης και στη βελτίωση των μετεωρολογικών προβλέψεων στα βουνά με σκοπό την προστασία των ορειβατών στο Έβερεστ από τα ακραία καιρικά φαινόμενα.
«Ωθούμε το κλίμα πολύ πέρα από οτιδήποτε έχει βιώσει ο ανθρώπινος πολιτισμός»
Ποιος δεν ανησυχεί για την κλιματική αλλαγή; Τι συμβαίνει σήμερα στον πλανήτη Γη και τι μας επιφυλάσσει κάθε επόμενη ημέρα; Πώς μπορεί η ανθρώπινη φαντασία να συνδράμει στον αγώνα της τεχνολογίας για την εξερεύνηση των εσχάτων του κλιματολογικού μέλλοντος μας;
Αυτά και πολλά ακόμη ερωτήματα αναμένεται να θέσει στο κοινό του Athens Science Festival 2024, όπου θα βρεθεί ο εξερευνητής του National Geographic, Dr. Τομ Μάθιους. Μέσα από τη δική του Ιστορία Αλλαγής, με τίτλο «Climate Change: Ιστορίες Καιρικών Φαινομένων από το Μέλλον», ο Dr. Μάθιους θα διερευνήσει μερικές από τις μεγαλύτερες ανησυχίες της κοινωνίας αναφορικά με την κλιματική αλλαγή.
Όπως τονίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ το « ”να πατάς τόσο μακριά στο άγνωστο” είναι μια μεγάλη ανησυχία. Ωθούμε το κλίμα πολύ πέρα από οτιδήποτε έχει βιώσει ο ανθρώπινος πολιτισμός» ενώ προσθέτει ότι η κλιματική αλλαγή αυξάνει τη συχνότητα και την ένταση ορισμένων τύπων ακραίων καιρικών φαινομένων. Ωστόσο, ο κ. Μάθιους διευκρινίζει ότι ένα ακραίο φαινόμενο δεν προκαλείται από την κλιματική αλλαγή αυτή καθαυτή. «Αντίθετα, η κλιματική αλλαγή μεταβάλλει την πιθανότητα εμφάνισής τους. Δηλαδή, τα ακραία καιρικά φαινόμενα (δηλαδή, τα οποία είναι αρκετά σοβαρά ώστε να μας σοκάρουν και, αν δεν προετοιμαστούμε, να προκαλέσουν αρνητικές κοινωνικές επιπτώσεις) προϋπήρχαν της βιομηχανικής επανάστασης – και θα υπήρχαν ακόμη αν με κάποιο τρόπο αντιστρέφαμε την αύξηση της θερμοκρασίας που έχουμε προκαλέσει μέχρι σήμερα. Αυτό που κάνει η κλιματική αλλαγή είναι να κάνει τέτοια γεγονότα πιο πιθανά», σημειώνει και υπογραμμίζει ότι η κλιματική αλλαγή αποτελεί μείζονα απειλή επειδή αυξάνει τη συχνότητα και την ένταση των ακραίων καιρικών φαινομένων. «Δεν πρέπει να πέσουμε στην παγίδα να σκεφτούμε ότι η κλιματική αλλαγή προκαλεί όλα τα ακραία καιρικά φαινόμενα, καθώς αυτό αφαιρεί ένα μέρος της αρμοδιότητάς μας να αντιμετωπίσουμε αυτή την απειλή», εξηγεί.
Αναφορικά με το τι να περιμένουμε για το 2024 ο κ. Μάθιους τονίζει ότι οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και άλλων αερίων των θερμοκηπίου είναι αυτές που θα καθορίσουν και θα συμβάλλουν «το 2024 να είναι τουλάχιστον το ίδιο θερμό με το 2023 σε παγκόσμιο επίπεδο, αν όχι θερμότερο».
«Η επίτευξη του στόχου του περιορισμού της υπερθέρμανσης του πλανήτη σε 1,5 ° C έως το 2030 φαίνεται όλο και πιο απίθανη»
Σύμφωνα με τον Δρ. Μάθιους οι σημερινές πολιτικές και δράσεις είναι αυτές που οδηγούν σε αύξηση της θερμοκρασίας κατά 2,2-3,4 ° C αυτόν τον αιώνα. «Η επίτευξη του στόχου του περιορισμού της υπερθέρμανσης του πλανήτη σε 1,5 ° C έως το 2030 φαίνεται όλο και πιο απίθανη», αναφέρει χαρακτηριστικά ενώ επισημαίνει ότι χρειάζεται επειγόντως να προχωρήσουμε σε πολύ τολμηρές μειώσεις των εκπομπών, αν θέλουμε να έχουμε οποιαδήποτε πιθανότητα να περιορίσουμε την αύξηση της θερμοκρασίας στον 1,5C. Όπως εξηγεί, το 2023, μόνο ένα έτος δηλαδή (και όχι ένας πολυετής μέσος όρος), ήταν ελάχιστα κάτω από το όριο του 1,5C. «Ο πολυετής μέσος όρος δείχνει περίπου 1,2C θέρμανσης από τότε και έναν πολύ σταθερό ρυθμό θέρμανσης ~0,2C/δεκαετία από το 1970. Αν συνεχιστεί αυτή η τάση, θα ξεπεράσουμε τον 1,5C στα μέσα της δεκαετίας του 2030», υπογραμμίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.
«Πρέπει να μειώσουμε τις εκπομπές ορυκτών καυσίμων. Χρειάζεται, ως διεθνής κοινωνία, να εμπιστευόμαστε και να βοηθάμε περισσότερο ο ένας τον άλλον».
Σύμφωνα με τον Δρ. Μάθιους για να επιτευχθεί ο μετριασμός και η πρόληψη των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής θα πρέπει να εστιάσουμε σε δύο άξονες, στη μείωση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου και στη διεθνή συνεργασία. «Πρέπει να μειώσουμε τις εκπομπές ορυκτών καυσίμων για να φτάσουμε στο καθαρό μηδέν το συντομότερο δυνατό. Το πώς θα φτάσουμε σε αυτόν τον προορισμό είναι το δύσκολο κομμάτι. Αυτό αντικατοπτρίζεται στην πολύ απογοητευτική πρόοδο που έχει σημειωθεί μέχρι σήμερα. Παρά την απόλυτα σαφή κατανόηση της κλίμακας του προβλήματος, οι εκπομπές εξακολουθούν να μην μειώνονται- την τελευταία φορά που έλεγξα, το 2023 αναμενόταν να αναφερθεί ως το έτος με τις υψηλότερες μέχρι σήμερα εκπομπές CO2. Οι επιστήμονες στον τομέα μου που ασχολούνται με αυτό το πρόβλημα υποδεικνύουν ότι ο πιο πιθανός τρόπος για να περιορίσουμε την υπερθέρμανση του πλανήτη στον 1,5C είναι η χρήση τεχνολογιών απομάκρυνσης του διοξειδίου του άνθρακα – ιδίως η δέσμευση και αποθήκευση άνθρακα στη βιοενέργεια (BECCS)», υπογραμμίζει. Ωστόσο, όπως επισημαίνει το πιο σημαντικό που μπορεί να γίνει για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και την αντιμετώπιση των επιπτώσεών της είναι εξαιρετικά απλό. «Πρέπει, ως διεθνής κοινωνία, να εμπιστευόμαστε και να βοηθάμε περισσότερο ο ένας τον άλλον. Με αυξημένη διεθνή συνεργασία, θα ήταν πολύ πιο εύκολο να μειώσουμε τις εκπομπές μας: η τεχνογνωσία και τα κεφάλαια θα μεταφέρονταν εκεί όπου ήταν περισσότερο αναγκαία για να προωθηθεί η μετάβαση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Οι πόροι για την προσαρμογή θα μπορούσαν να “ρέουν” με τον ίδιο τρόπο. Εν ολίγοις, φανταστείτε αν υπήρχε ένα πραγματικά διεθνές σύστημα διακυβέρνησης που θα ήθελε ειλικρινά να κάνει το καλύτερο για τους ανθρώπους (και την υπόλοιπη ζωή στη γη) – που ζουν τώρα, αλλά και για εκείνους που πρόκειται να ζήσουν. Χωρίς ανταγωνισμό μεταξύ των εθνικών κρατών. Χωρίς βραχυπρόθεσμο χαρακτήρα. Σε αυτό το υποθετικό σενάριο, αμφιβάλλω πολύ αν θα είχαμε οποιαδήποτε δυσκολία να μετριάσουμε την κλιματική αλλαγή», σημειώνει.
Η ανθρώπινη φαντασία στην προετοιμασία για την κλιματική αλλαγή
Ένα ερώτημα που ο Δρ. Μάθιους θα επιχειρήσει να απαντήσει κατά τη διάρκεια της ομιλίας του στο Athens Science Festival στις 18 Απριλίου στις 19:30 στην Τεχνόπολη του δήμου Αθηναίων είναι αν η ανθρώπινη φαντασία μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο – λειτουργώντας συμπληρωματικά με την τεχνολογία, στην προετοιμασία για την κλιματική αλλαγή και την εξερεύνηση του κλιματικού μέλλοντος.
«Το να αποκτήσουμε εικόνα για το πώς φαντάζονται οι άνθρωποι να ενεργούν κατά τη διάρκεια πρωτοφανών γεγονότων μπορεί να μας βοηθήσει να προετοιμαστούμε και να μειώσουμε τις συνέπειες ενός γεγονότος που διαφορετικά θα μπορούσε να είναι καταστροφικό. Οι άνθρωποι κάνουν τέτοιου είδους φαντασιώσεις συνεχώς στην καθημερινή τους ζωή – πάντα το κάναμε. Υπάρχει θέση γι’ αυτό στην προετοιμασία για την κλιματική αλλαγή. Είναι κάτι που νομίζω ότι πρέπει να αγκαλιάσουμε περισσότερο στην έρευνα για το κλίμα.
Η ανθρώπινη φαντασία είναι επίσης σημαντική για την πορεία προς το μέλλον που θέλουμε. Για παράδειγμα, πρέπει να φανταστούμε κόσμους στους οποίους θα είναι ευκολότερο να μετριάσουμε την κλιματική αλλαγή και να προσαρμοστούμε σε αυτήν καθώς και να αντιμετωπίσουμε τις άλλες απειλές που έρχεται αντιμέτωπη η ανθρωπότητα. Στη συνέχεια, θα πρέπει επίσης να φανταστούμε ποιες συγκεκριμένες δράσεις μπορούν να οδηγήσουν σε αυτό το καλύτερο μέλλον», αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Δρ. Μάθιους.
Σημειώνεται ότι το «Athens Science Festival 2024» θα πραγματοποιηθεί από τις 16 ως τις 21 Απριλίου στην Τεχνόπολη του δήμου Αθηναίων και διοργανώνεται από τον εκπαιδευτικό οργανισμό «SciCo» σε συνεργασία με το British Council και την Τεχνόπολη, καθώς και με πλήθος ακαδημαϊκών, ερευνητικών και εκπαιδευτικών φορέων.
Επισυνάπτονται φωτογραφίες που παραχώρησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Dr. Tom Matthews
